Recenzo de Alexander Shlafer
Elstara libro al elstara homo (Sekcioj I-III; p. 1-256)
Fonto: Revuo Esperanto
Aldonita de Stano Marček (2012-02-29)
Humphrey Tonkin sendube estas unu el la plej elstaraj figuroj de la internacia Esperanto-movado kaj verŝajne la plej influa en la lastaj 40 jaroj. Tial ne estas mirinde, ke la festlibro honore al Humphrey estas 900-paĝa volumego kun pli ol 100 kontribuoj el la tuta mondo – abundo apenaŭ rapide analizebla por unuopulo. Tial la recenzado estis dividita inter tri personoj; mi entuziasme akceptis recenzadon de la unua triono: sekcioj I (Enkonduke), II (Lingvopolitiko kaj Lingvoplanado) kaj III (Interlingvistiko). La enhavo de la libro estas tiel riĉa, varia, pensoveka, abunda kaj inspira, ke (pro la limigiteco de la recenza spaco) mi povas nur tuŝe mencii la kontribuojn.
La volumegon malfermas antaŭparolo (Probal Dasgupta), enkonduko (Detlev Blanke kaj Ulrich Lins), omaĝo (Ludoviko Zaleski-Zamenhof) kaj la surprize informriĉa 22-paĝa biografia intervjuo kun Tonkin titolita “Mi kvazaŭ trovis min ĉehejme” (Mark Fettes). La intervjuo estas aparte interesa kiel rakonto pri malantaŭkulisaj detaloj de la plej signifaj eventoj en Esperantujo en la lastaj 50 jaroj. En tiu ĉi dialogo kun Mark Fettes, kiu fermas Sekcion 1, Tonkin aperas kiel homo sagaca, pensema, sprita, konscia pri sia gravega rolo en la Esperanto-movado kaj nia komunumo, tamen sobre modesta; tio kreas la ĝeneralan impreson de saĝa, digna kaj sincera homo, kaj ĝuste tian impreson mi havas pri li el la reala vivo. La intervjuon (kaj la tutan enkondukan sekcion) fermas la dupaĝa biografia tempotabelo, kiu sinoptike prezentas la profesiajn kaj movadajn rolojn de Humphrey Tonkin sur la kronologia fono indikita per la koncernaj UK-oj kaj IJK-oj.
Sekcion II komencas la artikolo “Humphrey Tonkin kaj Language Problems and Language Planning” (Frank Nuessel), kiu komplementas la informojn el la Sekcio I pri la historio de LPLP, periodaĵo prestiĝa ankaŭ ekster la Esperanto-komunumo, kaj pri la rolo de Tonkin en ĝia flegado kaj redaktado. La pensinstiga “Lingvo – rimedo aŭ resurso” (Jouko Lindstedt) analizas la internacian uzadon kaj la rolojn de lingvoj (speciale, la angla kaj Esperanto) kaj prilumas kelkajn tiurilatajn paradoksajn trajtojn de Esperanto. Vilmos Benczik en “Komunikado kiel fonto kaj motoro de lingva evoluo” analizas la evoluon de la socia rolo de lingvo kaj sagace skribas “Ne-legado – manko de ripetataj, longdaŭraj kontaktoj kun skriba teksto – inside, nerimarkeble erodas la nuancitan pensokapablon”.
Rafaela Urueña Álvarez en “La lingvoj: nemateria kultura heredaĵo” parolas pri la agnosko de la koncerna valoro de lingvoj, inkluzive Esperanton. Dan Maxwell skribis pri “La lingvobariero kaj rimedoj por superi ĝin”. En “Lingvaj rajtoj kaj lingva justeco” Bengt-Arne Wickström enkondukas simplan matematikan modelon por ilustri la rolon de ekonomiaj faktoroj en la lingvoplanado cele al egaleco, efikeco kaj justeco. Federico Gobbo en “Lingvoplanado kaj planlingvoj” kompare analizas lingvoplanadon de etnaj lingvoj kaj Esperanto kaj interalie (tre prave!) konkludas, ke “planlingvo, publikigita [...] obeas la leĝojn de la ‘normalaj’ etnaj lingvoj” kaj mencias interesan (ĝis nun validan, sed ĉu nur provizoran?) trajton de Esperanto: “la normigo de la lingvo ne dependas de denaskaj parolantoj”. Liu Haitao en “Lingvaj Problemoj kaj Lingva Planado” fokusiĝas sur teĥnologiaj aspektoj de lingvouzado (informaj teĥnologioj kaj interreto) kaj faras interesajn observojn pri la lingvoj ĉina, angla kaj Esperanto. En “Vojoj al egalrajta komunikado” Sabine Fiedler interalie esploras plurlingvecon, translingvan kompreniĝon, uzadon de la angla aŭ planlingvo (Esperanto), revivigon de morta lingvo.
Bo Sandelin esploras transiron “De la germana al la angla en la sveda ekonomiko” en la lastaj pli-malpli cent jaroj. En “La angla kaj Esperanto: pensoj pri estonteco” Dalibor Brozović proponas sian vidpunkton oponan al la pesimistoj, kiuj opinias, ke la angla povos estonte plenumi la funkciojn, kiujn – laŭ la optimistoj en nia komunumo – plenumos Esperanto. István Ertl, stariginte artikoltitole la demandon “Esperanto kaj Eŭropa Unio: ĉu miraĝo, ĉu perspektivo?”, esploras diverstipajn strebojn uzi Esperanton kiel solvon de variaj lingvaj problemoj en Eŭropa Unio kaj eŭropa vivo kaj enkondukas multajn freŝajn aŭ ne tre konatajn faktojn, dokumentojn, siajn proprajn argumentojn kaj klarvidajn (kaj polemikajn) observojn. En “Lingva diverseco kaj la internaciigo de la universitatoj en Eŭropo” Michele Gazzola esploras la staton, evoluon kaj defiojn de la titoltemaj fenomenoj. A. Giridhar Rao en “Lingvaj homaj rajtoj en Barato. La breĉo inter politiko kaj praktiko” kritike analizas la lingvan situacion en Barato kun aparta fokuso je la minaco al la lingvoj de la malplimultoj kaj tiras interesajn lecionojn el la spertoj de tiu lando kun buntega lingva mapo.
Kelkaj artikoloj komparas Esperanton kun aliaj lingvoj, plejparte en planlingvistika perspektivo. Kimura Goro Christoph (La kornvala kaj Esperanto: entreprenoj similaj?) demonstras mirinde multajn sociolingvistikajn similecojn en la evoluo kaj funkciado de la du lingvoj. Seán Ó Riain (La lernado de la irlanda lingvo: ĉu helpe de Esperanto?) argumentas, ke Esperanto havus signifan propedeŭtikan valoron por instruado de la irlanda kaj la franca en la irlandlingvaj lernejoj.
Sekcio III alportas rikolton de variaj kontribuaĵoj dediĉitaj al la plan- kaj interlingvistiko. José Antonio Vergara (Interlingvismo kaj scienca kulturo), elirante el la principo, ke la strebado al scienca kulturo estas civitana rajto, esploras la lingvajn aspektojn de sciencaj komunikado kaj edukado. En “Memorando pri interlingvoj kaj interlingvistiko” Sergej Kuznetsov analizas kelkajn historiajn provojn igi interlingvistikon/planlingvistikon parto de la tradicia lingvoscienco kun aparta fokuso sur la historio kaj agado de IALA (International Aŭiliary Language Association = Asocio por la Internacia Helpa Lingvo) kaj finas sian artikolon per edifaj kaj atentindaj konkludoj pri la lingvistika valoro de la planlingvoj ĝenerale, kaj Esperanto speciale. “Tezoj pri la slava interlingvistiko” de Aleksandr D. Duličenko baziĝas sur la ideo distingi branĉojn de interlingvistiko laŭ geneza aspekto (ĝermana, romana, slava), kaj interalie referencas al pli ol dudeko da tutslavaj lingvoprojektoj. Věra Barandovská-Frank (Arto inter lingvo kaj literaturo) esploras “arte” faritajn lingvojn (kreitajn kadre de diversaj avangardismaj literaturaj skoloj) kiel literaturan fenomenon kaj riĉe ilustras sian teorian analizon per abundaj ekzemploj.
En “Planlingvaj impulsoj por terminologoj: Wüster, Drezen, Warner” Wera Blanke esploras la mirindan (sed ne hazardan!) interrilaton inter la scienca esplorado de Esperanto/interlingvistiko kaj la terminologia agado. Claude Gacond (Kreo de CDELI kaj ĝia nuna situacio) rakontas pri la historio de la elstara arĥivejo CDELI (Centre de documentation et d’étude sur la langue internationale = Centro de Dokumentado kaj Esploro pri la Lingvo Internacia), kies kunfondinto (en 1967) kaj longtempa prizorganto li estis. Detlev Blanke en “Kiel organizi interlingvistikan agadon? Kelkaj spertoj de GIL” prezentas la imponan sperton de la germana scienca organizaĵo “Gesellschaft für Interlinguistik” (Societo pri interlingvistiko), modeste malemfazante sian propran elstaran rolon en la organizado de interlingvistika agado en Germanio antaŭ kaj post ĝia reunuiĝo.
Estas tute atendeble, ke multaj kontribuoj dediĉas grandan atenton al la (pliiĝantaj) internacia uzado kaj leksika influo de la angla lingvo el la vidpunkto de internacia komunikado. Tamen estas notinde, ke la konkludoj kaj la sintenoj de la aŭtoroj estas mirinde variaj. Dalibor Brozović argumentas, ke tia disvastiĝo de genta lingvo en la internacia sfero ne estas senprecedenca, ke la angla estas nur provizora en tia rolo kaj do ne prezentas danĝeron al la hela estonteco de Esperanto. Kelkaj aliaj kontribuantoj ne estas tiel optimismaj. Aliflanke, István Ertl avertas kontraŭ neraciaj “krioj kontraŭ la angla”. “Estas foje konsterne konstati la akrecon de kontraŭanglismo inter esperantistoj”, li rimarkas, “... Tia tendenco estas ne nur bedaŭrinda, sed eĉ danĝera.” Plejparte la kontribuintoj konsentas, ke la homa strebo al justeco kaj egaleco (ankaŭ en la lingva sfero) estas faktoroj sufiĉe gravaj por malebligi la “finan venkon” de genta lingvo kiel ĝenerala solvo de la internacilingva problemo kaj ke Esperanto, justa kaj plene provita solvo, estos finfine vaste adoptita.
La volumo estas zorge kompilita, redaktita kaj kompostita. La lingvaĵo estas bone kontrolita. Preseraroj preskaŭ forestas. Tion, ke unu aŭ du kontribuintoj kelkfoje uzas konfuze agacan vortordon, probable kaŭzis ilia idiosinkrazia “stilo” aŭ eble trorapida verkado kaj memredaktado, kaj estas detalo neglektinda. Tipografie kaj enhave ĝi sendube estas unu el la plej impresaj eldonaĵoj en Esperanto. Mi plej sincere rekomendas ĝin al ĉiu serioza esperantisto.
Opinioj pri Arto labori kune, La
Osmo Buller (2010-01-16):
La enhavtabelo, la antaŭparolo de Probal Dasgupta kaj la enkonduko de la redaktoroj troviĝas en
katalogo.uea.org/pdf/la_arto_labori_kune-komenco.pdf.
István Ertl (2010-01-21):
legu ĉe adreso liberafolio.org/2010/festlibro-honore-al-jubileanta-humphrey-tonkin-transdonita-en-la-centra-oficejo
Via opinio pri Arto labori kune, La
