| Titolo | Etimologia vortaro de la propraj nomoj | |
| Aŭtoro |
André Cherpillod |
| Kategorio | Lerniloj, vortaroj /
internacia |
| Prezo | 15.00 €, triona rabato ekde 3 ekz. |
| Eldonloko, jaro | Roterdamo, 2005 |
| Eldoninto | UEA |
| Klarigoj | La etimologio de pli ol 4300 nomoj geografiaj, religiaj, personaj, dinastiaj kaj multaj aliaj. |
| ISBN/ISSN | 9290170891 |
| Formato | 21 cm |
| Recenzoj | Bonvolu legi la recenzon pli malsupre
| Aldonu |
Recenzo de Ebbe Vilborg
Cherpillod kompleta: etimologia nomaro
Fonto: Revuo Esperanto
Aldonita de Stano Marček (2012-03-03)
André Cherpillod verkis multegajn esperantologiajn librojn. Eble li estas plej konata kiel la aŭtoro de Konciza etimologia vortaro (2003), frukto de 30-jaraj esploroj. Tiu vortaro tamen reprezentis nur duonon de lia laboro; ĝi nun estas kompletigita per eldono de analoga vortaro de propraj nomoj. Tiun koncepton Cherpillod interpretas en plej vasta maniero: temas ne nur pri geografiaj kaj personaj nomoj, sed ankaŭ nomoj de famuloj (Dikenso, Vagnero), kaj konataj esperantistoj (Ĉe, Privat), kaj krome de dinastioj, religioj, famaj konstruaĵoj, monatoj kaj festoj, bildstriaj figuroj, planlingvoj… Neniam en mia 80-jara vivo mi vidis etimologian verkon kun tia enverguro. La sumo de ĉiuj kapvortoj estas laŭ la aŭtoro 4 313. Ili aperas en du kategorioj: formoj esperantigitaj laŭ PIV (plej multaj) kaj kursive skribitaj neasimilitaj formoj. La ordo estas strikte alfabeta (laŭ radikoj), tamen ne centprocente: ekzemple la ĉefurboj de usonaj ŝtatoj aperas sub la nomo de la respektiva ŝtato: Austin kaj Dallas troviĝas sub Teksaso.
La etimoj estas donitaj plej koncize; Cherpillod estas majstro de unulinia informado. Bedaŭrinde (laŭ mi) li citas ĉiujn etimojn per aŭtoktona skribo; tio reduktas la uzeblecon por la interesita publiko. Certe, li ankaŭ transskribas la plej multajn per latina alfabeto – sed esceptas la grekajn kaj la rusajn: tiujn alfabetojn la uzanto devas esti lerninta. Kiel ajn justa kaj eleganta estu tiu sistemo, ĝi ne estas la plej konvena por informserĉantaj esperantistoj. Oni neniam trotaksu la sciojn de la legantaro.
Alia nenecesaĵo estas la ofta citado de la koncerna vorto en ege multaj lingvoj; tio funkcias kiel ekspozicio de la ampleksa sciado de la aŭtoro. Kiel interese estas legi la nomon Johano en 25 lingvoj? Aŭ la respondaj formoj de Kopenhago en la persa, hebrea, hungara? La etimologiaj informoj riskas droni en tiu multlingveco. Aparte mislokitaj estas la volapükaj (!) nomoj de tre multaj landoj. Eĉ ne temas pri la formoj de Schleyer mem sed de la „reformita“ versio de De Jong. Schleyer ne skribis Portugän sed Bodugän, ne Fransän sed Flentän. Tiuj neuzitaj kaj neuzataj formoj estas nepre forĵetendaj en eventuala dua eldono.
La etimoj mem estas tre koncize prezentataj. La aŭtoro konstatas (p. VIII) ke ofte estas tre malfacile ekscii kiuj hipotezoj estas valoraj kaj kiuj estas fantaziaj. En tre multaj okazoj ni trovas tiun signon kiu estas specialaĵo de Cherpillod: ĝi konsistas el sago trastrekita per demandosigno kaj indikas dubon. Aliokaze certa etimo estas donata, sekvate de la frazo: „Alia hipotezo:… “. Ĉe Berno oni eĉ povas elekti inter tri hipotezoj. Ĉio tio estas normala kaj tute ne kritikinda. Oni tamen devas esperi ke la aŭtoro, kie tiaj rezervoj ne estas faritaj, konsideras la donitan etimon valida.
La aŭtoro ne ĝenerale elmetas siajn proprajn opiniojn rilate lingvajn demandojn. Escepto estas la landnomoj, kie li plurloke pledas por plej eble internaciaj formoj. Tial li kritikas Barato (p.28): „Vorto arbitre enkondukita en Esperanton, kvankam ne fundamente Esperanta, ĉar ne internacia”. En virinaj nomoj li konservas finan –o, „kio cetere estas konforma al la Fundamento kaj al la konstanta uzado de Zamenhof” (p.VII).
Estas memkompreneble, ke nura foliumado en tiel ampleksa verko donas agrablan ŝancon pliriĉigi siajn sciojn. Por mi, tio funkciis speciale rilate la familiajn nometimologiojn, kiuj en multaj landoj estas malfacile troveblaj. Kia ĝojo povi konstati la bazajn signifojn de Lapenna („la plumo”), Auld („olda”), Lanti („la anti-ulo”), Waringhien („la hejmprotektanto”)! Aŭ trovi ke la nomoj de kaj Cherpillod kaj Grabowski radikas en vortoj signifantaj „karpenon”!
Rilate la neesperantistajn familinomojn, tiu de Umberto Eco plej surprizegis min: akronimo de la latina ex coelis oblatus „el la ĉielo donita” (lia avo estis sengepatra trovita infano).
Krom sia propra tasko, tiu ĉi enorma ekspozicio de Esperantaj propraj nomoj donas bonan eblon serioze studi la diversajn esperantigojn de PIV unuflanke kaj multaj aliaj fontoj uzitaj de Cherpillod aliflanke; tian eblecon ni ĝis nun ne havis.
La aŭtoro petas pri atentigoj rilate mankojn aŭ malĝustaĵojn. Mi notis kelkajn, kiuj koncernas miajn interesosferojn (la latina/greka kaj la nordia): Ĉe Epidaŭro: la latina formo estas Epidaurus; -um estas alia urbo (en Dalmatio). – Ĉe Erasmo: la greka adjektivo erásmos ne ekzistas; estu erásmios. – Ĉe Gotlando: ne enmiksu tie ĉi ostrogotoj „brilaj” kaj visigotoj „saĝaj”. En Svedio troviĝas vestrogotoj kaj ostrogotoj, tutsimple signifantaj „okcident-” respektive „orient-”. – Ĉe Gustavo: la agnoskita etimologio estas *göt-stav „bastono (=apogo) de la gotoj”. – Ĉe Elsinoro: Sv Helsingör . – Ĉe Juvenalo: lat. juvena ne ekzistas. Sufiĉas juvenis. – Ĉe Lineo: Io estas erara ĉi tie. Carl Ingemarsson estas, se mi ne eraras, lia avo, ne li mem. – Ĉe Moseo: Sv Moses. – Ĉe Norvegio: Mankas la novnorvega formo Noreg, ankaŭ ĝi oficiala. – Ĉe Olimpikoj: grek. Olympiakoí.
Eble etimologio de nomoj, kun ties homaj kunligoj, havas eblecon kapti la intereson de granda legantaro. Ni esperu, ke la esperantistoj grandnombre trovos tiun ĉi unikan verkon kaj daŭre uzos ĝin, tiel riĉigante sin mem kaj konstatante la universalecon de nia lingvo: la nomaro absolute ne estas eŭrocentra, sed tutmonda!
Via opinio pri Etimologia vortaro de la propraj nomoj
