Titolo	Dialogo inter surduloj
Aŭtoro	Jean Codjo
Kategorio	Prozo originala / rakontoj
Prezo	5.70 €, sesona rabato ekde 3 ekz.
Eldonloko, jaro	Antverpeno, 2007
Eldoninto	FEL
Klarigoj	Rakonto pri afrikano, kiu "scipovas la lingvon de la blanka homo".
ISBN/ISSN	9077066268
Formato	50 paĝoj, 21 cm
Recenzoj	Bonvolu legi la recenzon pli malsupre	Aldonu

  ekz.

---

Recenzo de Michał Koźmiński

Ne timu senelirejon!

Aldonita de Michał Koźmiński (2018-08-11)

Jean Codjo, ‘La paŝo senelirejen’, Inko, 2001.
Jean Codjo, ‘Dialogo inter surduloj’, Inko, 2002.

Ambaŭ priskribotaj verkoj de Jean Codjo estas perfektaj ekzemploj de la postkoloniisma literaturo. La unua novelo, ‘La paŝo senelirejen’, rakontas simbolan kaj universalan historion pri la kultura ŝoko kaj imperiisma tragedio. La serena, deĉiama vivmaniero de la loĝantoj de Fifame tutsubite kaj bruske tondiĝas kune kun la alveno de la unuaj ‘bruligitaj homoj’ – tiel ilin nomas la indiĝenoj. La nesupereble altaj lingva, kultura kaj teknologia baroj gvidas al daŭra miskompreno kaj profitigo de ĉi lastaj.

Codjo regalas la leganton per la ŝanco tribokule percepti kaj kunmiri la blankan mondon, kiu popaŝe, sed neeviteble penetras la vilaĝon, ĝis tiam sin konsideriĝantan ‘flamo, kiu kapablas forbruli flugilojn de alproksimiĝinta papilio’ (p. 23). La mondkoncepto de Fifameanoj fine konfrontiĝas kun la vero: ili apenaŭ estas fajrero, senpotenca kontraŭ la vento de ŝanĝo.

La tono de l’ aŭtoro estas milda, tamen akuza. Lia voĉo estas unu el la unuaj respondoj al la alvoko de Hohlov (‘Afriko sfinkse muta’) – post sepdek jaroj! Per trompo kaj fraŭdo okazas la ekspluato, senkulturigo kaj interna malpacigo de l’ tribo, kies morala putro komencas ekde la simbola rebapto de Fifame per nova, koloniisma nomo. Tiu ĉi kolizio de civilizacioj kaŭzas perdon de gepatraj valoroj kaj, sekve, fortan krizon de identeco inter la indiĝenoj.

‘Dialogo inter surduloj’ estas idea komplemento kaj daŭrigo de la unua libro. Gravan rolon ludas la sinonimeco de vortoj ‘blanko’, ‘pureco’ kaj ‘supereco’. Tia preskaŭ diigo de eŭropanoj igas ilian vivstilon derizata kaj imitinda. Jam la interplekto de franclingvaj vortoj enparolen fariĝas faktoro nobeliga kaj estetika (pp. 8-9).

La novelo traktas la problemon de elradikigo kaj kultura perfido, sed ne solvas ĝin definitive. Komparite, la stato antaŭkolonia prezentiĝas kiel ‘paradizo perdita’, pli rituala kaj intima, dum la ‘civilizita’ mondo ŝajnas rapida, komplika kaj fremda. Tamen super tiu abismo aperas ponto: Dege, ‘blanka homo kun nigra haŭto’, donas dum unu tradicia vilaĝa rakonta tago brilan apologion ĝuste de tiu mondo blanka.

Tre videbla estas la strebo de Codjo al objektiveco kaj, ni konsentu, la celo estas plejparte akirita. La plej konsiderinda tezo estas sendube la aserto pri la 1) neevitebleco kaj la 2) nerestaŭrebleco de sociaj ŝanĝoj, kiom ajn zorgigaj ili estu. La rakontanto pesas du vivmanierojn: la triba kaj la eŭropa, tamen li indikas ankaŭ la trian vojon: la postkoloniisma socio devas akiri novan identecon, nek senigitan je ties radikoj, nek senkapablan je reformoj.

Kvankam ambaŭ historioj legiĝas sufiĉe facile kaj flue, la stilo domaĝe ne restas senmakula. La plej okulfrapaj eraroj okazas, surprize, en la pli freŝa libreto kaj ŝajnas esti paŭsaĵoj anglaj pro la senkonforma verba formo: p. 16 ‘devas estis’ – ‘must have been’ ¬(devis esti), p. 27 ‘petis’ – ‘asked’ (kun la signifo ‘demandis’). Tamen kelkaj aliaj gramatikaj stumbloj aŭ nekutima sintakso, eĉ sporada krizo de akuzativo ĝenerale ne malfaciligas la legadon.

Codji interese prezentas afrikajn morojn kaj tradicion, foje leganto povus postuli eĉ pli da kuntekstigaj referencoj. Bona ideo por revivigi misteron kaj ceremoniecon de la duonperdita mondo estis meti parton da historio en la buŝo de palavro-arba rakontanto Dege, kiu transmisias tiel la voĉon de la du civilizacioj. Ambaŭ verkoj prezentas kune interesan studion de la postkoloniisma socio, kaj pro la iom surpriza fino restas letero malferma.

 

Via opinio pri Dialogo inter surduloj