| Titolo | Hetajro dancas |  |
| Aŭtoro | Eli Urbanová | |
| Kategorio | Prozo originala / romanoj | |
| Prezo | 16.80 €, sesona rabato ekde 3 ekz. | |
| Eldonloko, jaro | Chapecó, 1995 | |
| Eldoninto | Fonto | |
| Klarigoj | "Senkliŝa, senpruda kaj sentabua" aŭtobiografia romano. | |
| Formato | 327 paĝoj, 21 cm | |
| Recenzoj | Aŭdace honesta romano de Christian Declerck Predu min, sinjorino de Ed Borsboom Postrecenzo de Aldo de' GIORGI Hetajro dancas de William Auld Nepre unika verko de Gerrit Berveling Bonvolu legi la recenzon pli malsupre Serĉado de amo de Sten Johansson Ĉu la movado tion eltenos? de Ulrich Becker | Aldonu |
Fonto: Fonto, n-ro 181 januaro 1996
Reta ligilo al la originalo: http://esperanto.net/literaturo/fo/hetajrrecsc.html
Aldonita de A. G. (2004-10-12)
Kiam mi kapablis legi beletraĵon en Esperanto, mi, feliĉe kaj hazarde, renkontis poemojn de Eli Urbanová, en Esperanta Antologio, kiun kaŝe pruntis s-ano Tikos, pioniro de la ĉina movado, dum la komenco de la 70aj jaroj, kloŝitaj de teruro far la Ruĝa Gvardio de Maŭ tra la tuta Ĉinio. La poetino el fora Ĉeĥoslovakio konkeris nin (inklude de Guozhu, kiu liveris al mi ŝiajn poemojn); mi miregis antaŭ la aŭdacaj, amortiklaj bildoj kun pudoro; mi gustumis: Nur kiam ŝi sur lito kuŝas / kaj suverene li ektuŝas / dum ama akto sen ekstazo, / en ŝi eksplodas muta ploro.
Poste la ĉielo sur Ĉinio heliĝis. Mi posedis ŝiajn poemarojn Nur tri kolorojn, EI subaj fontoj, tiam mi ofte legis kaj relegis ilin. Nur lastajare, bedaŭrinde, nia talenta poetino Eli Urbanová poke, tro poke versis. Ĉu ŝi kun hieraŭa pompo vivas ermite post la Verda Parnaso? Se tio fariĝus fakto, ho ve, por nia Esperanta kulturo ja estos granda domaĝo! Tamen, ekster mia atendado, nia, jes
ja nia, Eli omaaas al nia kulturo pompan romanon Hetajro dancas, kaj glorigas la etan literaturon en Esperanto.
La titolo de la romano estas bonc konata de multaj samideanoj, ĉar ĝi estas la titolo de ŝia pocmo. En la romano protagonistino ja estas Eli mem, nu, la romano jam estis nomata "aŭtobiografia, ĝenro ne tiel ofta".
Nia poetino rakontas pri si mem: "ŝi pentris la ampleksan tolon de sia plenaaula historio" (laŭ Reto Rossetti). Ekde ĉapitro 1, ŝi diris, ke "Kaj donis al mi Ŝtefo tri donacojn", nome, Pragon, pli belan nomon, Esperanton. Kaj la historio de nia poetino Eli ĉirkaŭ tiuj sin sternas, eĉ ĝis hodiaŭ. En ŝia vivbilda serio enplektiĝas ama ĝojo kaj doloro, serĉado de feliĉo, verkado, meditado pri memvaloro, entute, ŝi reliefigas tavolojn de la vivo laŭ sia viva spuro.
Dum la komenco de la 80aj jaroj la feminisma vento ankaŭ blovas en la antikva Ĉinio; oni denove meditis pri la idealo de virina liberigo, ankaŭ pri Virina Literaturo. Pli multaj verkistinoj viglas en la ĉina beletrejo, eĉ ties atingo hontigas virojn. Retrorigardante beletraĵojn la muldado de virinaj herooj preskaŭ laŭ jenaj tri tipoj dividiĝas:
1) Tipo de paro da talentulo kaj belulino: tiaj verkoj multas en la ĉina klasika literaturo. La esperantaj legantoj eble konas la rakonton de la Okcidenta Ĉambro (Ĉina E-Ligo eldonis bildserian libreton dum la 60aj jaroj). Fraŭlino Yinying, bela kaj klera junulino el nobela familio amas junan instruitulon Zhang Hong, sed ŝia patrino, edzino de forpasinta ĉefministro, prohibis ilian enamiĝon, ĉar Zhang estis el pleba familio. Kiel fari? Ege turmentata de amo, Zhang petis helpon de la saĝa serv-knabino Hong Niang; spite bridadon de la feŭdisma etiko, li kun f ino Yingying kunloĝis sub tegmento de la okcidenta ĉambro; tio terurigis la sinjorinon de la forpasinta ĉefministro. Antaŭ la plenumita fakto ŝi postulis, nur kiam Zhang sukcesos en la ekzameno de Kortego kaj gajnos la titolon Palaca Licenciulo, li estos kompetenta por edzinigi ŝian filinon. Fine Zhang sukcesis en la ekzameno; tiam la juna paro fariĝis fcliĉaj geedzoj.
En tia tipo de romanoj ĉefrolulinoj dependas de la socia pozicio de la roluloj, aŭ de potenco de mono. Sub la plumo de Tolstoj, Anna Karenina estas tre bone konata de ni: Anna finfine ne posedis la aspiratan amon. La virinoj dependas de la viroj spirite kaj" materiale; krom devo kaj rolo de afabla patrino kaj fidela edzino, kion alian ili faris?
2) Tipo de historioj pri tent-adultado: la bela junulino Tess, sub la plumo de T. Hardy, devenis el malriĉa familio, ŝi lukris familion per sia forto kaj toleris ekspluatadon de mastro, eĉ ne eltenis la tentadon de dando en la hejmo de mastro kaj volenevole amis mastron aŭ tentulon. Same, sub la plumo de Tolstoj, Maslova oferis sian amon al mastro/tentulo, eĉ ilia (Tess kaj Malova) amo estis sincera. Tamen ili ne povis trovi malegalecon en tia amo, eĉ ne antaŭvidis, ke tia amo puŝos ilin en abismon. Kvankam la aŭtoroj simpatiis la protagonistinojn en siaj romanoj, vipis nejuslecon de la socio, tamen ili ankaŭ ignoris pli profunde analizi la protagonistinojn psike kaj karaktere.
Sed Jane Eyre sub la plumo de Charlotte Bront�, elstara verkistino, figurigis novan inan tipon: Jane Eyre deinfanece malamas hipokriton, teruron, kaj mute, memstare vivas. Ŝi nature aŭ laŭvole amas sian mastron, sed ŝi neniel deziras fari sin dependaĵo de amo kaj tenas sian memstaron kaj dignon, kiel virino. Bronte rigardis per propraj inaj okuloj la socion kaj internan mondon de sia Jane Eyre, tial ŝi kreis por ni mirindan figuron, kaj donis lumon de realismo.
3) Tipo de la socia liberigo: En la eposo Wang Gui kaj Li Xianĝiang de Li Ji, la poeto rakontis, ke bela vilaĝa junulino Li Xianĝiang amas la samvilaĝan junulon Wang Gui. Sed la aĉa oldula bienposedanto Cui ankaŭ salivumis antaŭ la juneca ĉarmo de f ino Li. Tiam Wang partoprenis en la revolucia torento kaj Cui denuncis Wang, kaj tiun arestis Kuomintango. Cui rabis f-inon Li kaj preparis nupton; tiam gerila trupo de Kompartio alvenis kaj liberigis la junulinon. La nupto de Li kaj Wang okazis, f-ino Li intime kaj sincere diris al sia edzo Wang, ke "la revolucio liberigas nin". Post la nupto Wang revenis en la gerila trupo kaj klopodis por la revolucio... La eposo havas Esperantan version de Laŭlum.
Jes, la ĉina novdemokratia revolucio sukcesas kaj en Popola Ĉinio virinoj politike liberiĝas, la nova socia sistemo garantias ŝian aman liberon. En la hodiaŭa Ĉinio (ankaŭ en Ĉeĥio kaj aliaj) virinoj povas elpaŝi de la pordo de hejmo kaj labori, samkiel viroj, eĉ posedas samgradan salajron. Tamen oni ĉuas, ke virinoj trovas sian ĝustan pozicion en la socia kaj familio vivo? Ĉu ili, kiel in-ulo, kion posedas por propra memo/onto?
Ankaŭ la blovado de virina kritiko faras min malsaĝa kaj mens-svaga, kaj mia babilo eble zigzagas pli fore de la cclo por recenzi la libron, do, mi returnas al la romano.
Kiel protagonistino, Eli ja estas freŝa figuro en la ĝisnuna literaturo, ŝi, kiam estas "Adiaŭ, Alan', anoncis: "Mi mem estis iniciatoro de mia sorto". Ŝi alvenis en Pragon kaj komencis sian karieron kiel instruistino, edzino, esperantistino, poetino, amantino kaj amatino... Mi ne recitas detalojn el la ĉapitroj de la romano, karaj legantoj, vi mem legu! Mi preferas paroli pri ŝia memstareco kaj strebado por amplena vivo. Ŝtefo, la edzo, amas ŝin, sed, ŝajnas, ke li ne zorge priatentis ŝian serĉadon por egala seksrilata harmonio (vi ne forgesu la poemon "Malvarma edzino") kaj neglektis ŝian liber-naturon, kiu ĉiam brilas sur ŝi, kiel memstara in-ulo... La geedzoj eniris en la vicon de esperantistoj kaj fariĝas aktivuloj en la fama Praga Klubo, tiel Eli gajnis pli grandan terenon por liberigi sian talenton kaj naturon inan. Alie en la tiama Praga Klubo troviĝas elstaraj pioniroj, veteranoj dc la movado. Eli spirite riĉiĝis kaj ekversis en nia lingvo. Pumpr, Hromada k.a. instigis ŝin sur la Verdan Parnason grimpi...
La amikeco (aŭ amo laŭ Eli mem) kun Paĉjo Baghy ja estas granda evento dum ŝia kariero, eĉ ŝi malkaŝe kaj kuraĝe diris, ke ŝi amas Baghy, sub ties inspira tantaligo Eli donacis al ni la poemon "Hetajro dancas". Ŝi kvazaŭ preferas hetajron, "kiu limiĝas inter profesorino kaj putino", kaj ne bremsis sian pasion pro amo kaj bcleco de insekso.
Ŝi sufiĉe sternis memon, kiel virino: kun Jan ludis ardan am-amoran dramon, kaj esprimis luktadon de animo kaj karno. Ŝia vivo de Nur tri kolorojn multfacete buntas, ŝi vivis laŭvole kaj laŭnature...
Disiro ne eviteblis, kaj "divorco estas, kiam" ŝi elektis memstaran vivovojon spite senloĝejan minacon, kvankam Ŝtefo amis, eĉ "Ŝtefo al mi proponis, ke mi sur lian penison tatuu mian nomon". Pro ama ardeco kaj plenumo ŝi elektis "disiron".
Post Jan, Ernesto enpaŝis en ŝian vivon...
La romano kun la freŝa in-figuro diferencas de supre nomitaj tri tipoj, ke ŝi kuraĝe kaj sufiĉe esprimas psikan kaj internan mondon, kaj serĉas la veran geseksan egalecon kaj ties veran valoron, sur kiuj akiros la liberon de homo. La aŭtorino eble provas konturi la puran, amplenan inan karakteron/naturon. Ŝi cble estas feliĉa, aŭ almenaŭ, libera pli ol ŝiaj fratinoj, kiel Tess, Karenina, Maslova, Li Xianĝiang, eĉ Jane Eyre.
Tial mi povas diri: ĉu la romano de Eli Urbanová kreas novan etapon por la (virin)literaturo?
Dum lastaj jaroj mankas al la esperanta literaturo elstaraj, eĉ legindaj, romanoj, kvankam oni povas trovi bonajn detektivajn kaj debutajn romanojn (ekz. de Nemere k.a.) tamen laŭ kategorio de beletro oni ne kontentas. Ĉu nia Verda Parnaso ne kapablas omaĝi al la publiko veran beletraĵon? Eli jam fakte respondas: Jen Hetajro dancas!
La lingvo, kiun nia poetino manipulas sperte, estas vere beletra, pura, klara kaj parola, kiel murmure iluanta akvo de rojo, sen balasta vorto, sen longaj tedaj frazformoj. Kvankam ŝi uzas neologismojn, tamen tiuj jam vivas delonge en nia literaturo, eĉ aplombe kuŝas en PIV, krom unu netolerebla Piĉa "po", kiel prefikso, ĉar en la Fundamento de Zamenhof jam troviĝas prepozicio po.
Eli Urbanová ankaŭ estas virtuozo de romano-formo, kvankam mi antaŭe neniam legis ŝian prozaĵon (temante pri novelo aŭ romano), tamen ŝi lerte, aplombe kaj nature "ŝpinas larĝajn rakonto-fadenojn" en la verko, ekz. la leteroj de Julio Baghy sub ŝia aranĝo arte enplektiĝas, kunfandiĝas kun la teksto. Multaj historiaj scenoj de la Esperanto-movado, ne nur la ĉeĥa aŭ de la Praga Klubo, sed ankaŭ la universala, organike kunkoheras en la ĉapitroj, stampas atmosferon kaj animas la rolulojn.
Eĉ ŝi, kiel poetino, ankaŭ prenas teknikon de poezio en la romanon, multaj paragrafoj sinsekvas kiel bildserio, aŭ filmsceno (laŭ Pumpr). Iuj frazoj, vortoj, ĉefe ĉe la komenco de ĉiu paragrafo, ripetas, ties efiko faras la tekston de romano rondelo, oni povas nomi la tutan romanon ĉarma rondela ciklo... la vervo de la verko viglas en ĉiu paĝo... la pura animo (in-ula) dancas antaŭ la publiko.
Legu, relegu! Vi povas eniri en ŝian animan-spiritan mondon, kie estas rara trezoro de la kuraĝa, senpruda, sentabua, amaspira kaj amplena... kaj plej klera virino, la mondo "per alternoj de tenero kaj drasto - dum ondas la emocioj" (laŭ Reto Rossetti).
Via opinio pri Hetajro dancas