Recenzo de Reinhard Haupenthal
Malpli estintus pli
Fonto: La Ondo de Esperanto, 2010, n-ro 4
Reta ligilo al la originalo: http://esperanto.org/Ondo/Recenzoj/R-laarto.htm
Aldonita de Aleksander Korĵenkov (2010-04-05)
Malpli estintus pli
La arto labori kune. Festlibro por Humphrey Tonkin / Red. Detlev Blanke, Ulrich Lins. — Rotterdam: UEA, 2010. — 901 p.
1. La ĝenro
Fest-libroj (D Festschrift, termino transprenita ankaŭ en aliajn lingvojn) havas firman tradicion en la ĝerman-lingva sfero akademia. Ilia celo estas omaĝi konatan scienciston, kutime okaze de “(duon)ronda” (60, 65, 70, 75, 80) aniverso. Disĉiploj, amikoj kaj kolegoj kontribuas artikolojn el la fako de la omaĝato. La fest-libroj laŭas striktan skemon: uverturas foto kun subskribo de la jubileulo, sekvas enkonduka eseo (ofte biografia) kaj bibliografio de la publikigaĵoj[1] (ĝi povas laŭokaze situi libro-fine), Tabula Gratulatoria (listo de gratulantoj, kutime pli ampleksa ol la listo de kontribuantoj) kaj la kontribuoj mem (kun aŭ sen subdividoj).
Oni kritikas ĉe fest-libroj mankon de selektivo kaj fortan heterogenon, ankaŭ “recikladon” de artikoloj — riproĉoj validaj ankaŭ por la recenzata volumo.
2. Kritiko
Malgraŭ sia firma establiĝo, fest-libroj ne imunas kontraŭ kritiko. La art-historiisto Henry Keazor (Saarbrücken) citas[2] recenzinton kiu formulis mordan verdikton, nome ke fest-libroj estas obscenaj aranĝoj: oni deklaras iun festo-porko por poste rosti lin surspise[3]… Pro tempo-lima premo, fest-libroj ofte degeneras al ĝena ritualo[4]. Pro manko de tempo kaj trankvilo multaj fest-libroj pleniĝas per materialo ĉerpita el sliparoj kaj tir-kestoj, cirkonstanco responsa pri la hazardeco de la temoj. Pro tio la teksto-speco “fest-libra kontribuo” malkvalifikiĝas kiel sinonimo de scienca bagateleco.
Ni devas ekzameni, ĉu en la kazo de la tonkinalo ĉi riproĉoj konfirmiĝas.
3. Fest-libroj en Esperantujo
La manko de klerigaj institucioj en la Esperanto-movado kaŭzis i.a. eĉ tion, ke la scienca ĝenro “fest-libro” malfrue establiĝis.
En 1985 mi lanĉis kaj la nocion kaj la ĝenron mem per Li kaj Ni (por la 80-jariĝo de G. Waringhien). La ekzemplo imitiĝis:
1998. Menade bal püki bal (Reinhard Haupenthal, 50-jariĝo)
1999. Lingva arto (William Auld, Marjorie Boulton, 75-jariĝo)
2000. De A al B (André Albault, 75-jariĝo)
2001. Studoj pri interlingvistiko (Detlev Blanke, 60-jariĝo)
2003. Klaro kaj Elasto (Fernando de Diego, 80-jariĝo)
2004. Esperante kaj Ekumene (Adolf Burkhardt, 75-jariĝo)
Ekster la strikta kadro movada festlibrojn oni dediĉis al konataj esperantologoj/interlingvistoj, i.a. Otto Back, Hermann Ölberg, Fabrizio Pennachietti, sed nur kun “hazardaj” plan-lingvistikaj kontribuoj.[5] La fest-libro Humphrey Tonkin estas retrofalo en la movadajn dimensiojn. Kvankam Tonkin celebriĝas kiel “elstara literatursciencisto” (kun honora doktoreco de Hartford), la nuna fest-libro ne elkreskis sur la fertila grundo de universitata produktivo, sed en areno kie Tonkin rolas divers-funkcie de jam duona jar-cento: la Esperanto-movado, precipe la asocia vivo de TEJO kaj UEA kaj la universalaj kongresoj de ĉi lasta. En ĉi sfero Tonkin estis kaj plu estas speco de faktoto kaj evidente bezonas la banon en la verdaj amasoj…
4. La kontribuintoj
La fakto, ke la redaktoroj, D. Blanke kaj U. Lins, kuntamburis centon da personoj por iel-tiel kontribui, pruvas ĉi konatecon kaj popularon de Tonkin, sed entenas riskon kondensitan en la fama formulo de Grosjean-Maupin: ju pli multaj, des pli stultaj. Tiel trudiĝas la impreso, ke malpli estintus pli. Sendube tio validas por la tuta bloko X (Anekdotoj kaj rememoroj) kiu impresas kiel ia suplemento de Adoru. Sed en sia emo al dikotomio la editoroj volis “ĵeti iom da lumo sur la homon”. Se temus pri hagiografio… Ne eblas listigi ĉiujn aŭtorojn nek ties geografian distribuitecon, sed eble interesos la aĝo-strukturo kiu oscilas inter 1923 (Li Shijun) kaj 1979 (Baláž) jene:[6]
1920-29: 5
1930-39: 27
1940-49: 35
1950-59: 20
1960-69: 10
1970-79: 6
5. La enhavo
La strikta-sencaj kontribuoj dividiĝas en naŭ blokojn: lingvo-politiko kaj lingvo-planado (2), interlingvistiko (3), anekdotoj kaj rememoroj (10). La cetero apartenas al esperantologio, kvankam la redaktoroj apartigas la sekciojn 5 (historio), 6 (movado kaj komunumo), 7 (apliko kaj disvastigo), 8 (literaturo) kaj 9 (strategio), en efektiveco nur disciplinoj de la esperantologio. La ordo ene de ĉi blokoj ne evidentas: supozatan laŭaŭtoran alfabetecon oni ne trovas.
Se ni plu difinas interlingvistikon kiel sciencon de la plan-lingvoj, la artikolo de Vergara falas el ĉi kadro. D. Blanke (la kioman fojon?) prezentas sian dorlot-infanon GIL konfirmante la impreson, ke li parolas pro domo. Cetere, la enir-kriterio de GIL ne estas la faka kvalifiko de kandidato, sed ĉu li plaĉas al Blanke. Neniel kompreneblas, ke la kontribuo de W. Blanke jam antaŭe aperis en alia fest-libro (por H. Salvesky, 2004) kaj en ŝia volumo Esperanto — Terminologie… (2008). Ankaŭ la artikoloj de C. Gacond (pri CDELI) kaj C. Kiselman (pri hilelismo) jam aperis pli frue kaj ali-loke. Povas esti, ke Tonkin ŝatas revarmigitan gulaŝon, sed kial ŝtopi remaĉaĵon ĉi-libren? La s.m. riproĉo pri renversitaj sliparoj kaj tir-kestoj trudiĝas ĉe la bibliografieskaj listoj de Wandel, Chrdle, Barandovská-Frank (p. 221-222 kun kameleonaj Internet-referencoj).
Persone mi legis kun plezuro kaj profito la artikolojn de Chengtai (pri Elpin), Huĝimoto (pri Takasugi Itirô), Lins (pri komunistaj esperantistoj), Minnaja (pri lingvo-kontrolaj institucioj) kaj Ragnarsson (pri la Shakespeare-tradukoj de Tonkin).
Ftize feblas multaj artikoloj, por ekzemplo tiu de W. Bormann kiu milda-voĉe draŝetas la Civiton sen trafi la kernon de la absurdo. Ĉi taskon neniu kontribuinto kapablis (kuraĝis?) alfronti. La sola kiu povus, fuĝis: Carlevaro. La artikolon de Bormann-filo oni prefere metintus en man-libron por propagandistoj.
Ne eblas ĉi-kadre sublupeigi centon da artikoloj. En sia strebo al vastega aŭtor-gamo la editoroj subfalis la eraron konfuzi kvanton kun kvalito. Lins mem (en iom sinincensa artikolo en Esper- anto 2010: 2, p. 28) konfesas: “Ni lasis al ili mem kion verki”. La rezulto estas tre sentebla malekvilibro kaj nivel-diferenco. Drasta selekto kaj forrifuzo de straso kaj fatraso aldonintus al la valoro de la verko. Kombini makdonaldismon kun alta gastronomio estas sia-speca kvadratigo de la cirklo…
6. La intervjuo de Fettes
Kerna kaj ŝlosila mozaikero montriĝas la enkonduka “biografia konversacio” (p. 20-43). Ĉi intervjuego de M. Fettes rivelas multon, ne nur pri la rilato Lapenna-Tonkin (kaj inverse). Ia-sence Tonkin estas klonaĵo de Lapenna: ambaŭ estas uretraj tipoj (se uzi la terminon de Carlevaro) kaj nepraj narcisoj: manko de populareco estus mortiga por ambaŭ. UEA estis/as por ili areno kun publiko (ofte mediokra) tut-monda. Tie ili matadoris kaj nul taŭro potencis sufiĉe por mortigi la matadoron. Kiam Lapenna tamen instinkte rimarkis la alvenon de tia taŭro, li eliris kaj neniam plu revenis: la arenon li foroferis al la pulĉinela teatro de NEM. 22 jarojn post sia forpaso li tamen sepultiĝis en flanka navo de UEA…
Detaleto en ĉi intervjuo rivelas la enverguron de la literatura flug-kapablo de Tonkin. Demandite kiun verkon de la lastaj 40-50 jaroj li taksas plej elstara, la ŝekspirologo ne hezitis stultigi sin mem per jena diro: “Mi hontas diri tion, sed La Litomiŝla tombejo estas verŝajne inter la plej supraj. Mi hontas diri tion, ĉar subteni Píč estas katastrofa pozicio”. Tiel oni kreas sian Salman Rushdie… Ali-flanke la lingva preciozulo Dasgupta finas sian antaŭparolon jene: “Li estas sufiĉe renesanca, ke mi permesas al mi uzi avangarde litomiŝlan sufikson kaj deziri … feliĉan sepdekjaralon, Humphrey!” (p. 13) Kia katastrofa pozicio!
Nu, pri la povra bengalo Tonkin bon-volas diri jenon: “Sed ni bezonas [literatur-]teoriiston, kiun oni ankaŭ povas kompreni […] eble la plej bona maniero havigi al ni tiun teorion estas dresi Probal. Aŭ interpreti lin!” (p. 37) La mulo… lamulo…
7. Resumo
Persone mi ĝojas, ke mia fest-libra iniciato ne perdiĝis ensable. Certe Tonkin ne restos la lasta en la vico.
La arto labori kune (titolo kiu karakterizas pli la stilon de Tonkin ol la esencon de lia verkado) estas krono kunplektita ne nur de fakuloj kaj specialistoj, sed ankaŭ de huraistoj kaj jodluloj. Tiele al la folioj laŭraj almiksiĝis velkaj kaj maldaŭraj. Se tion oni ignoras, restas bela kvanto da atentindaj kaj legindaj artikoloj kiuj gardos aktualon kaj malbanalon. Ili konsistigas la veran valoron sub la stuko. Al ĉi valoro interna aldoniĝas tiu de la fizika libro kiun makulas preskaŭ nul lingva miso nek komposta fuŝo. En neniu ŝranko ĝi manku.
Reinhard Haupenthal (Francio)
Notoj
1. Pro tio fest-librojn oni konsideras grava fonto por la scienco-historio.
2. Kp. www.sehepunkte.de/2002/10/3517.html en recenzo pri Ars et Scriptura (Festschrift für Rudolf Preimesberger. Berlin: Mann 2001. 272 p.)
3. spiso: bastono [metala] pinta ĉe unu fino sur kiun oni pikas viandon por rostado kaj turnado [super fajro]; rosto-spiso. Rosti bovon sur spiso. (A spit; D Spieß; F broche; I spiedo; P espeto, Io spiso.)
4. ritualo: ripetata, ĉiam sama, regula procedado laŭ fiksita ordo. (La difinoj de rito en PIV kaj NPIV estas nek kongruaj nek sufiĉaj.)
5. Iom escepta estas la kvar-voluma fest-libraro por Juan Régulo realigita de la universitato de La Laguna: unu volumo estas dediĉita al “esperantismo”.
6. Brent, Charters kaj Pietrzak (*1944) prisilentas sian aĝon, ĉe Ragnarsson (*1930) forfalis person-indikoj (p. 727).
La Ondo de Esperanto. 2010. №4 (186)
Opinioj pri Arto labori kune, La
Osmo Buller (2010-01-16):
La enhavtabelo, la antaŭparolo de Probal Dasgupta kaj la enkonduko de la redaktoroj troviĝas en
katalogo.uea.org/pdf/la_arto_labori_kune-komenco.pdf.
István Ertl (2010-01-21):
legu ĉe adreso liberafolio.org/2010/festlibro-honore-al-jubileanta-humphrey-tonkin-transdonita-en-la-centra-oficejo
Via opinio pri Arto labori kune, La
